Współczesna terapia zajęciowa, realizowana w duchu modelu biopsychospołecznego, wymaga od terapeutów nie tylko fachowej wiedzy i umiejętności praktycznych, ale przede wszystkim rozwiniętych kompetencji interpersonalnych. Empatia, komunikacja, umiejętność współpracy i odporność psychiczna stają się filarami skutecznej interwencji terapeutycznej.

Czym są kompetencje miękkie?

Kompetencje miękkie to zestaw umiejętności osobistych i społecznych, które umożliwiają efektywną komunikację, współpracę, rozwiązywanie konfliktów, a także zarządzanie sobą w sytuacjach stresowych. Obejmują one m.in.:

• empatię,
• aktywne słuchanie,
• komunikację werbalną i niewerbalną,
• zdolność do pracy zespołowej,
• odporność psychiczną,
• elastyczność poznawczą i decyzyjność.

Znaczenie kompetencji miękkich w terapii zajęciowej

Zgodnie z raportem Instytutu Spraw Publicznych (2022), ponad 70% pracowników instytucji pomocowych wskazuje, że to właśnie brak kompetencji społecznych stanowi główną barierę w usamodzielnieniu osób z niepełnosprawnościami.

W warsztatach terapii zajęciowej (WTZ) niemal 50% uczestników wymaga wsparcia w rozwoju:

• umiejętności wyrażania potrzeb,
• nawiązywania relacji,
• pracy zespołowej i odpowiedzialności,
• odporności na frustrację.

Badania PFRON (2021) pokazują, że treningi kompetencji miękkich prowadzone w ramach projektów aktywizacyjnych znacznie zwiększają szanse uczestników na podjęcie pracy lub samodzielność życiową.

Praktyczne zastosowanie kompetencji miękkich

Narzędzia diagnozy kompetencji społecznych

Kwestionariusz Kompetencji Społecznych (KKS) A. Matczak

• ocenia 3 wymiary: asertywność, empatię i kontrolę emocji,
• stosowany w diagnozie predyspozycji do pracy z ludźmi,
• skala samooceny (odpowiedzi na 90 pytań).

Skala SDS (Social Disability Screening)

• ocenia stopień ograniczeń w funkcjonowaniu społecznym,
• przydatna w ocenie efektów terapii zajęciowej,
• pozwala planować interwencję i monitorować postępy.

Schemat: Kompetencje twarde vs. miękkie w terapii zajęciowej

Rekomendacje:

1.W programach edukacyjnych dla terapeutów zajęciowych należy wprowadzać .

2.Terapia zajęciowa powinna  w ramach codziennych aktywności uczestników.

3.Należy wykorzystywać  do oceny i planowania rozwoju klienta.

Terapia zajęciowa to profesja oparta na relacji. Kompetencje miękkie terapeuty nie są dodatkiem, lecz fundamentem skutecznej interwencji. Rozwijanie ich to inwestycja w lepsze efekty pracy, wyższą jakość życia uczestników oraz profesjonalizację zawodu.

Netografia i bibliografia:

• CKZiU Warszawa (2023). Zawód terapeuta zajęciowy – analiza kompetencji i umiejętności. https://ckziu.waw.pl
• Instytut Spraw Publicznych (2022). Raport o kompetencjach społecznych w integracji zawodowej.
• Portal kwalifikacje.edu.pl (2023). Miękkie i twarde kompetencje na rynku pracy. https://kwalifikacje.edu.pl
• Matczak, A. (2001). Kwestionariusz Kompetencji Społecznych. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
• Kupujespolecznie.pl (2024). Ewaluacja WTZ i skuteczność treningów kompetencji społecznych.