Terapia zajęciowa koncentruje się na poprawie jakości życia poprzez rozwijanie, utrzymywanie lub przywracanie zdolności do wykonywania codziennych czynności. Współczesne podejście do terapii zajęciowej zakłada użycie nowoczesnych narzędzi, które zwiększają skuteczność terapii, angażują pacjenta i wspierają jego samodzielność.

1. Interaktywne systemy stymulacji sensorycznej

Przykład: Sala Doświadczania Świata (Snoezelen)

Multisensoryczne pomieszczenie z projektorami, światłowodami, kolumnami świetlnymi, muzyką i zapachami.

Zastosowanie w terapii zajęciowej:

• Praca z osobami z niepełnosprawnością intelektualną
• Stymulacja zmysłów u pacjentów z demencją
• Trening relaksacyjny i koncentracji

2. Aplikacje i tablety terapeutyczne

Przykład: RehaCom, CogniPlus

Programy komputerowe i aplikacje mobilne do treningu funkcji poznawczych (uwaga, pamięć, planowanie).

Zastosowanie:

• Terapia osób po udarach i urazach mózgu
• Praca z osobami starszymi z zaburzeniami poznawczymi
• Wspieranie samodzielności i organizacji

3. Wirtualna rzeczywistość (VR) w terapii funkcjonalnej

Przykład: XRHealth, VirtualRehab

Systemy VR umożliwiające symulację codziennych aktywności w kontrolowanych warunkach.

Zastosowanie:

• Trening ADL w bezpiecznym środowisku
• Terapia osób z deficytami równowagi, pamięci lub orientacji przestrzennej
• Rehabilitacja neurologiczna

4. Rękawice rehabilitacyjne z biofeedbackiem

Przykład: HandTutor, Gloreha

Specjalistyczne rękawice do ćwiczeń dłoni, wyposażone w czujniki i system komputerowy śledzący ruchy dłoni.

Zastosowanie:

• Rehabilitacja dłoni po udarze lub urazach
• Ćwiczenie precyzyjnych ruchów
• Motywacja przez grywalizację ruchu

5. Interaktywne lustra terapeutyczne

Przykład: MIRROR Therapy Systems

Lustro połączone z systemem kamer i oprogramowaniem do terapii ruchowej i poznawczej (tzw. terapia lustrem).

Zastosowanie:

• Terapia bólu fantomowego
• Rehabilitacja kończyn po wypadkach
• Praca z obrazem ciała u pacjentów neurologicznych

6. Systemy Eye-Tracking

Przykład: Tobii Dynavox

Technologia śledzenia ruchu gałek ocznych, umożliwiająca obsługę komputera wzrokiem, szczególnie dla osób z dużą niepełnosprawnością ruchową.

Zastosowanie:

• Komunikacja alternatywna (AAC)
• Stymulacja poznawcza u osób z SLA, MPD
• Samodzielna aktywizacja i kontakt ze światem

7. Biofeedback i neurofeedback

Przykład: MindWave, Emotiv

Systemy monitorujące fale mózgowe i aktywność fizjologiczną (np. tętno, oddech), umożliwiające trening samoregulacji.

Zastosowanie:

• Praca nad koncentracją, stresem, lękiem
• Terapia ADHD, zaburzeń emocjonalnych
• Wzmacnianie poczucia sprawczości u pacjentów

8. Personalizowane zestawy do ADL (ang. Activities of Daily Living)

Przykład: LifeSkills Training Kits

Zestawy do nauki i trenowania konkretnych czynności życiowych, np. obsługi bankomatu, robienia zakupów, gotowania.

Zastosowanie:

• Przygotowanie do samodzielnego życia (np. u młodzieży z niepełnosprawnością)
• Rehabilitacja dorosłych po hospitalizacji
• Wspieranie niezależności u seniorów

9. Programowalne plansze komunikacyjne

Przykład: BigMack, GoTalk

Przenośne urządzenia z możliwością nagrania i odtwarzania komunikatów, służące jako alternatywa dla mowy.

Zastosowanie:

• Wsparcie komunikacji u pacjentów niemówiących
• Rozwijanie interakcji społecznych
• Nauka przyczynowo-skutkowa u dzieci

10. Drukarki 3D do tworzenia indywidualnych pomocy

Przykład: OpenBionics / własne projekty terapeutyczne

Umożliwiają tworzenie dostosowanych pomocy – od sztućców po uchwyty do szczoteczki, dokładnie pod pacjenta.

Zastosowanie:

• Terapia dzieci z ograniczeniami ruchowymi
• Tworzenie indywidualnych przyborów ADL
• Rehabilitacja kończyn górnych

11. Interaktywne urządzenia multimedialne

Przykład: Magiczny Dywan (Funtronic)

To interaktywna podłoga reagująca na ruchy użytkownika. Dzięki projektorowi i czujnikom ruchu dziecko może "grać nogami" w gry edukacyjne i ruchowe.

Zastosowanie:

• Terapia SI (integracja sensoryczna)
• Rehabilitacja ruchowa
• Zajęcia w przedszkolach i szkołach specjalnych

12. Roboty terapeutyczne

Przykład: Robot Photon

Edukacyjny robot, który wspiera naukę programowania, ale także rozwój kompetencji emocjonalnych i społecznych.

Zastosowanie:

• Terapia autyzmu
• Zajęcia rozwijające umiejętności poznawcze i komunikacyjne
• Terapia grupowa

13. Aplikacje i gry mobilne

Przykład: AAC Speak for Yourself / LetMeTalk

Aplikacje do komunikacji alternatywnej dla dzieci i dorosłych niemówiących (komunikacja wspomagana).

Zastosowanie:

• Terapia logopedyczna
• Praca z dziećmi z afazją, autyzmem, zespołem Downa
• Wsparcie w codziennej komunikacji

14. Sprzęt do terapii zajęciowej w środowisku domowym

Przykład: Symulatory czynności domowych

Zestawy do ćwiczenia gotowania, prania, ubierania – np. mini kuchnie terapeutyczne.

Zastosowanie:

• Rehabilitacja dorosłych po urazach lub operacjach
• Trening niezależności w życiu codziennym
• Terapia osób z zaburzeniami funkcjonalnymi

15. Pomoce wspierające integrację sensoryczną i propriocepcję

Przykład: Deski balansowe, piłki sensoryczne, kołdry obciążeniowe

Pomoce działające na zmysł równowagi, czucia głębokiego i dotyku.

Zastosowanie:

• Usprawnianie motoryki dużej
• Regulacja napięcia mięśniowego
• Redukowanie nadpobudliwości i poprawa koncentracji

16. Narzędzia do terapii ręki i małej motoryki

Przykład: Therapy Putty (masa terapeutyczna)

Specjalna masa oporowa do ćwiczeń palców i dłoni o różnym stopniu twardości.

Zastosowanie:

• Rehabilitacja neurologiczna
• Terapia ręki u dzieci z trudnościami grafomotorycznymi
• Praca z pacjentami po urazach

17. Narzędzia do rozwijania funkcji poznawczych i społecznych

Przykład: Karty „Story Cubes”, gry terapeutyczne (np. „Emocje”, „Kuferek Umiejętności”)

Zestawy do pracy nad wyobraźnią, pamięcią, komunikacją i emocjami.

Zastosowanie:

• Terapia grupowa i indywidualna
• Rozwijanie kompetencji społecznych u dzieci i dorosłych
• Praca z osobami z afazją lub spektrum autyzmu

18. Klocki i układanki sensoryczne

Przykład: Klocki konstrukcyjne sensoryczne

Elementy o różnych teksturach, kolorach i kształtach, pobudzające zmysły i koordynację wzrokowo-ruchową.

Zastosowanie:

• Terapia SI
• Zajęcia z dziećmi z opóźnionym rozwojem psychoruchowym
• Nauka koncentracji i współpracy

19. Narzędzia do treningu motoryki małej i dużej

Przykład: Tablice manipulacyjne (busy boards)

Zestawy elementów codziennego użytku (zamek, wtyczka, suwak, klucz), służące do ćwiczenia zręczności i samodzielności.

Zastosowanie:

• Trening czynności dnia codziennego (ADL)
• Usprawnianie dłoni i palców
• Wspieranie koordynacji wzrokowo-ruchowej

20. Narzędzia wspomagające koncentrację i samoregulację

Przykład: Kołderki obciążeniowe

Kołdry z wypełnieniem zapewniającym równomierny nacisk na ciało, wspierające układ proprioceptywny.

Zastosowanie:

• Pomoc w zasypianiu i regulacji emocji u dzieci z ADHD, autyzmem
• Redukcja stresu
• Terapia integracji sensorycznej

Top 10 Innowacyjnych Pomoce Terapeutycznych w Terapii Zajęciowej

Nr	Nazwa / Typ Pomoce	Funkcja terapeutyczna	Grupa wiekowa	Przykład zastosowania
1️	HandTutor / Gloreha	Motoryka mała (ręka)	Dorośli / seniorzy	Rehabilitacja dłoni po udarze
2️	Sala Snoezelen	Stymulacja sensoryczna	Wszystkie grupy	Terapia relaksacyjna, demencja
3️	Robot Photon	Funkcje poznawcze / społeczne	Dzieci	Terapia autyzmu i umiejętności społecznych
4️	Symulator kuchni / ADL Kits	Trening codziennych czynności	Dorośli / seniorzy	Nauka samodzielnego gotowania po urazie
5️	Eye-tracking (Tobii Dynavox)	Komunikacja alternatywna / kontrola wzrokiem	Dorośli / dzieci z MPD	Obsługa komputera przez wzrok
6️	Wirtualna rzeczywistość (VR)	Trening poznawczo-ruchowy	Dorośli / seniorzy	Rehabilitacja po udarze w VR
7️	Biofeedback / Neurofeedback	Regulacja emocji / koncentracja	Dzieci / dorośli	Terapia ADHD, praca z lękiem
8️	Tablice manipulacyjne (busy boards)	Motoryka, koordynacja	Dzieci / osoby z niepełnosprawnością	Trening codziennych czynności przez zabawę
9️	Druk 3D – personalizowane narzędzia ADL	Funkcjonalność i samodzielność	Wszystkie grupy	Indywidualne sztućce / uchwyty do terapii
10	RehaCom / CogniPlus (oprogramowanie)	Funkcje poznawcze	Dorośli / seniorzy	Trening pamięci, uwagi, logicznego myślenia

 

• Większość z powyższych pomocy można łączyć w planie terapeutycznym, np. VR + Eye-tracking, albo Robot + Tablica manipulacyjna.

• Nowoczesne pomoce świetnie sprawdzają się w terapii interdyscyplinarnej, zwłaszcza z neurologopedą, fizjoterapeutą czy psychologiem.

• Wiele z nich wspiera również terapię domową, co ma ogromne znaczenie przy kontynuacji terapii poza ośrodkiem.

 

Podsumowanie

Terapia zajęciowa korzysta z coraz szerszego wachlarza innowacyjnych pomocy – zarówno technologicznych, jak i sensorycznych czy manualnych. Kluczowe jest, by wybór narzędzi był dopasowany do potrzeb funkcjonalnych pacjenta oraz celów terapeutycznych. Innowacje nie zastępują terapeuty, ale stanowią znakomite wsparcie w budowaniu skutecznego i atrakcyjnego planu terapii.

 

Bibliografia:

1. Małgorzata Barańska – Nowoczesne metody terapii i wspomagania rozwoju dziecka, Wydawnictwo: Impuls, 2021

2. „Zastosowanie interfejsów wirtualnych i innych cyfrowych technologii w rehabilitacji”, Magdalena Pruszyńska, Sławomir Tadeja, Marcin Świątczak, Joanna Kostka

3. Wydawnictwo: Uniwersytet Medyczny w Łodzi, 2022

4. Edukacyjne programy multimedialne dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

5. Strona: EduKids.pl

6. Multimedialne pomoce terapeutyczne – oferta i zastosowanie

7. Strona: Liger.net.pl​