Ekoterapia, znana również jako terapia przyrodnicza lub zielona terapia, to metoda terapeutyczna, która wykorzystuje środowisko naturalne i interakcje z przyrodą do poprawy zdrowia psychicznego i fizycznego. Jest to podejście holistyczne, które uznaje człowieka za część większego systemu – natury, z którą ma nierozerwalny związek. 

Założenia ekoterapii obejmują:

• Holistyczne podejście – uwzględnia zarówno ciało, jak i umysł pacjenta.
• Integracja z naturą – uznaje, że kontakt z przyrodą jest fundamentalny dla zdrowia.
• Aktywne uczestnictwo – angażowanie pacjenta w różnorodne formy aktywności na świeżym powietrzu.
• Indywidualne podejście – dostosowanie działań do potrzeb i możliwości pacjenta.

Historia ekoterapii:

Ekoterapia, choć współcześnie zyskuje na popularności, ma swoje korzenie w starożytności. Już 
w średniowieczu ogrody przy klasztorach pełniły funkcje terapeutyczne, służąc jako miejsca medytacji i odpoczynku. W XX wieku, szczególnie w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii, zaczęto formalizować metody pracy z naturą w kontekście zdrowia psychicznego. W latach 80. XX wieku wprowadzono pojęcie "hortiterapii" – terapii ogrodniczej, która wykorzystuje ogrody i rośliny do wspierania zdrowia .

W Polsce zainteresowanie ekoterapią zaczęło rosnąć na początku XXI wieku, a obecnie jest coraz częściej stosowane w pracy z dziećmi, osobami starszymi oraz pacjentami z różnymi zaburzeniami psychicznymi.

Dlaczego natura działa terapeutycznie?

Badania wskazują, że przebywanie w otoczeniu przyrody redukuje poziom kortyzolu (hormonu stresu), obniża ciśnienie krwi i poprawia koncentrację. Już 20-30 minut spędzonych w zieleni działa jak naturalny „reset” dla układu nerwowego (co potwierdzają badania Harvard Health Publishing (Harvard Medical School) oraz inne ośrodki akademickie zajmujące się medycyną stylu życia 
i psychologią środowiskową. W Japonii powstała nawet praktyka shinrin-yoku – „kąpiele leśne”, które stały się częścią narodowego programu profilaktyki zdrowia.

W terapii zajęciowej natura nie jest tylko tłem – to aktywne narzędzie, które można wpleść w cele rehabilitacyjne i edukacyjne.

Techniki ekoterapii w praktyce terapeuty zajęciowego:

• Hortiterapia (terapia ogrodem) – pielęgnacja roślin, zakładanie grządek czy prace w szklarni rozwijają sprawność motoryczną i uczą odpowiedzialności. Przykładem może być Ekologiczny Warsztat Terapii Zajęciowej w Sycowie, gdzie uczestnicy angażują się w działania związane 
  z ochroną środowiska i edukacją ekologiczną.
• Terapia ze zwierzętami – kontakt z końmi, psami czy alpakami wspiera regulację emocji, ułatwia budowanie relacji i motywuje do aktywności.
• Leśne ścieżki sensoryczne – chodzenie boso po różnych naturalnych podłożach (szyszki, kamienie, piasek) stymuluje zmysły i integrację sensoryczną. Takie ścieżki są wykorzystywane w edukacji dzieci, terapii osób z niepełnosprawnościami, wspierając ich rozwój poprzez interaktywną eksplorację otoczenia.
• Spacer terapeutyczny/mindfulness w naturze – trening uważności i wzmacnianie kondycji fizycznej. Przykładem może być inicjatywa "Las Odkrywców", oferująca sensoryczne spacery 
  w lesie dla całej rodziny.
• Ekologiczne rękodzieło – tworzenie prac plastycznych z materiałów naturalnych (kora, liście, kamienie) rozwija kreatywność i poczucie sprawczości. Takie działania są często realizowane 
  w ramach pracowni plastycznych w terapii zajęciowej, gdzie uczestnicy uczą się wykorzystywać dary natury w sztuce.

Przykłady zastosowania ekoterapii za granicą:

W niektórych skandynawskich przedszkolach dzieci spędzają ponad 70% dnia na świeżym powietrzu, niezależnie od pogody. Badania pokazują, że rzadziej chorują i szybciej rozwijają kompetencje społeczne.

Ogrody terapeutyczne powstają przy szpitalach psychiatrycznych, domach seniora i ośrodkach rehabilitacyjnych – roślinność działa tam jak „żywa sala terapeutyczna”.

W Wielkiej Brytanii lekarze rodzinni coraz częściej przepisują pacjentom „green prescription” – receptę na aktywność na świeżym powietrzu, jako uzupełnienie leczenia farmakologicznego.

Przykłady zastosowania ekoterapii w Polsce:

• Ogród sensoryczny w Wrocławiu – przestrzeń zaprojektowana z myślą o osobach z demencją, gdzie kontakt z roślinami i różnorodnymi fakturami wspiera funkcje poznawcze i emocjonalne.
• Programy "zielonej terapii" w szkołach – szkoły w miastach takich jak Kraków czy Warszawa organizują regularne spacery do lasu, zajęcia ogrodnicze oraz warsztaty związane z ekologią, co pozytywnie wpływa na koncentrację i samopoczucie uczniów .
• Warsztaty hortiterapeutyczne dla seniorów – pomagają osobom starszym utrzymać sprawność manualną, poprawiają nastrój i umożliwiają integrację społeczną .

Ekoterapia dobrze współgra z innymi metodami – np. treningiem uważności (mindfulness), terapią zajęciową w nurcie poznawczo-behawioralnym czy biofeedbackiem.

Dlaczego warto?

W świecie pełnym technologii, ciągłego pośpiechu i stresu, ekoterapia przypomina o pierwotnej więzi człowieka z naturą. Daje terapeutom zajęciowym narzędzie proste, a jednocześnie niezwykle skuteczne. To metoda, która łączy rozwój fizyczny, emocjonalny i społeczny, a przy tym wnosi 
w terapię odrobinę piękna i spokoju.

Netografia:

1. https://caritas.pl/ekologiczny-warsztat-terapii-zajeciowej-w-sycowie (dostęp 28.09.2025)  

2. https://dziecisawazne.pl/lesna-sciezka-sensoryczna-jak-wspiera-rozwoj-dzieci-w-naturze (dostęp 28.09.2025)  

3. https://lasodkrywcow.pl (dostęp 28.09.2025)