Terapia zajęciowa opiera się na przekonaniu, że udział w znaczących aktywnościach stanowi podstawę zdrowia i dobrostanu człowieka. Jej celem jest wspieranie pacjentów w osiąganiu maksymalnej niezależności oraz satysfakcjonującego funkcjonowania w życiu codziennym, społecznym i zawodowym. W niniejszym artykule zaprezentowano wybrane studia przypadków (case studies), ilustrujące konkretne interwencje terapeutyczne, które przyniosły mierzalne i funkcjonalne efekty w pracy  z pacjentami w różnych grupach wiekowych i klinicznych.

Case Study 1: Reintegracja społeczna po udarze mózgu

Pacjent: Mężczyzna, 62 lata, po udarze niedokrwiennym lewej półkuli mózgu, z afazją oraz hemiparezą prawostronną.

Problemy funkcjonalne:

• ograniczona samodzielność w zakresie czynności dnia codziennego (ADL)
• zaburzenia komunikacji werbalnej
• niska motywacja i ograniczony kontakt społeczny

Zastosowane interwencje:

• ćwiczenia manualne z wykorzystaniem przedmiotów codziennego użytku
• terapia poprzez sztukę (malowanie, glina) jako forma ekspresji emocjonalnej
• wykorzystanie komunikacji alternatywnej (AAC)
• udział w zajęciach grupowych wspierających interakcje społeczne

Efekty terapeutyczne:

Po trzymiesięcznej terapii odnotowano poprawę w zakresie samoobsługi (wzrost niezależności o 40% wg skali FIM), usprawnienie komunikacji alternatywnej oraz aktywniejszy udział w życiu społecznym.

Case Study 2: Terapia zajęciowa u dziecka z ASD

Pacjent: Chłopiec, 7 lat, z diagnozą zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD), uczęszczający do szkoły integracyjnej.

Problemy funkcjonalne:

• trudności w koncentracji i podążaniu za instrukcją
• stereotypie ruchowe
• ograniczony kontakt z rówieśnikami

Zastosowane interwencje:

• terapia integracji sensorycznej (SI)
• indywidualny plan dnia z wykorzystaniem piktogramów
• trening umiejętności społecznych w grupie
• rozwijanie samoobsługi i terapii ręki

Efekty terapeutyczne:

Po sześciu miesiącach terapii chłopiec zwiększył czas koncentracji na zadaniu z 5 do 15 minut, rozpoczął nawiązywanie kontaktów z rówieśnikami i przejawiał mniejsze natężenie zachowań trudnych.

Case Study 3: Aktywizacja seniora z otępieniem

Pacjentka: Kobieta, 78 lat, z otępieniem typu Alzheimer, w fazie łagodnej.

Problemy funkcjonalne:

• dezorientacja w czasie
• obniżony nastrój
• wycofanie społeczne

Zastosowane interwencje:

• trening funkcji poznawczych z elementami reminiscencji
• terapia muzyczna i taneczna w grupie
• zajęcia kulinarne wspierające poczucie roli i tożsamości
• dziennik aktywności i nastroju

Efekty terapeutyczne:

Po czterech miesiącach terapii pacjentka wykazywała większą aktywność, poprawę orientacji osobistej oraz pozytywną zmianę nastroju według obserwacji i opinii opiekunów.

Case Study 4: Terapia zajęciowa w psychiatrii – pacjentka z ChAD

Pacjentka: Kobieta, 38 lat, z rozpoznaniem choroby afektywnej dwubiegunowej (ChAD), po epizodzie depresyjnym.

Problemy funkcjonalne:

• anhedonia, apatia, problemy z organizacją dnia
• obniżona samoocena

Zastosowane interwencje:

• dzienny plan aktywności oparty na małych krokach
• działania w oparciu o Model of Human Occupation (MOHO)
• warsztaty ekspresji twórczej (kolaże, dziennik artystyczny)
• trening umiejętności życiowych

Efekty terapeutyczne:

Po sześciu tygodniach obserwowano zwiększenie aktywności i poprawę samooceny (ocenianej skalą Becka), co ułatwiło pacjentce powrót do aktywności zawodowej w trybie częściowym.

Studia przypadków przedstawione powyżej ukazują praktyczną skuteczność terapii zajęciowej w różnych obszarach klinicznych – neurologii, psychiatrii, geriatrii  i pracy z dziećmi. Kluczowe elementy skutecznej interwencji to: indywidualizacja planu terapeutycznego, podejście holistyczne, aktywne włączenie pacjenta oraz interdyscyplinarna współpraca. Terapia zajęciowa, odpowiednio zaplanowana i monitorowana, przynosi nie tylko poprawę funkcji, ale realnie wpływa na jakość życia i poczucie sprawczości pacjentów.

Bibliografia

1. Janus E. (red.), Terapia zajęciowa - praktycy praktykom. Wydawnictwo Difin, Warszawa, 2023.

2. Janus E., Psychologia w pracy terapeuty zajęciowego. Wybrane zagadnienia, Wydawnictwo Difin, Warszawa, 2016.

3. Janus E. (red.), Terapia zajęciowa osób z niepełnosprawnością intelektualną, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2018. 

4. Kowalski M., Wpływ terapii zajęciowej na poprawę funkcji poznawczych u osób starszych z zespołem otępiennym. Gerontologia Polska, 2021, nr 29(3), s. 125-134.